Leczenie próchnicy

Gdy pojawi się ubytek w zębie należy jak najszybciej udać się do stomatologa. Już plamki na zębach powinny budzić niepokój i skłonić nas do odwiedzin gabinetu stomatologicznego, ponieważ w zależności od stopnia rozwoju próchnicy, stosuje się różne metody jej leczenia.

Należą do nich:

• remineralizacja,
• impregnacja,
• wypełnianie ubytków próchnicowych.

Remineralizacja.
Próchnica początkowa , czyli pierwsze stadium próchnicy może być leczona bez „borowania”. Niewielkie podpowierzchniowe odwapnienie (demineralizacja) szkliwa objawiające się tylko zmianą zabarwienia tzw. białą lub w przypadku procesu przewlekłego brunatną plamą, jest odwracalne. Proces naprawczy szkliwa to remineralizacja, czyli wbudowywanie się jonów wapniowych, fosforanowych i fluorkowych w miejsce uszkodzenia. U niektórych osób może dojść do samoistnej remineralizacji spowodowanej oddziaływaniem śliny. Metodą pozwalającą osiągnąć lepsze wyniki jest miejscowe stosowanie związków fluoru w postaci płynów, żeli, czy lakierów. W zależności od użytych preparatów zabieg powtarza się kilkakrotnie w różnych odstępach czasu. 

Impregnacja.
Impregnacja to zabieg stosowany w leczeniu zębów mlecznych. Polega on na smarowaniu próchnicowo zmienionych tkanek zęba środkami chemicznymi o działaniu bakteriobójczym i mineralizującym co powoduje utwardzenie rozmiękłych mas próchnicowych.W Polsce najczęściej stosowanym środkiem impregnującym jest 10 – 20% roztwór azotanu srebra tzw. lapis, który strąca się 20%-40 % roztworem glukozy, eugenolem lub płynem Lugola. Skutkiem ubocznym stosowania azotanu srebra jest przebarwienie impregnowanych powierzchni na ciemny kolor. 

Preparowanie i wypełnianie ubytków próchnicowych.
Próchnica w późniejszym stadium rozwoju prowadzi w końcu do przerwania ciągłości szkliwa i powstania ubytku. Nie wszyscy wiedzą, że pod niewielkim otworem w szkliwie kryje się często duży ubytek w zębinie, ponieważ jest bardziej podatna na próchnicę. Jeżeli powstał ubytek w tkankach twardych zęba to wyleczenie może być dokonane tylko poprzez usunięcie zmienionych próchnicowo tkanek i wypełnienie ubytku Do niedawna jedynie zastosowanie wiertarek dawało możliwość opracowania ubytków. Obecnie może być użyty do tego celu laser, abrazja powietrzna oraz rozpuszczający próchnicę żel – Carisolv. Zarówno jednak laser, jak też Carisolv nie pozwalają zawsze w 100% uniknąć „borowania”. 

Wypełnianie ubytków.
Do wypełniania ubytków po opracowaniu dentysta stosuje różne materiały w zależności od warunków w jamie ustnej , zasobności portfela pacjenta itd. Omówię teraz najczęściej spotykane materiały co pomoże Państwu w podjęciu decyzji na fotelu stomatologicznym..
Amalgamat.
Amalgamat został zastosowany po raz pierwszy jako wypełnienie zęba w 1819 r. w Anglii. Od tamtej pory ma on swoich zwolenników i przeciwników. Co pewien czas wybuchają tzw. wojny amalgamatowe, podczas których przeciwnicy starają się udowodnić szkodliwość amalgamatów. Po ostatniej takiej wojnie (lata 1980 – 1990) przeprowadzono na świecie, a szczególnie w Szwecji i Niemczech wiele wnikliwych badań w świetle, których stosowanie amalgamatów jest zupełnie bezpieczne. Główny zarzut stawiany tym wypełnieniom – uwalnianie rtęci w szkodliwych dla organizmu ilościach, nie znalazł potwierdzenia. Przeciętny pacjent absorbuje ze swoich wypełnień amalgamatowych 1 – 2 mg rtęci na dobę. Stanowi to tylko 10% normalnego dziennego pochłaniania tego pierwiastka z powietrza, wody i pożywienia. 

Amalgamat, inaczej ortęcie jest fizykochemicznym połączeniem rtęci z opiłkami jednego metalu lub stopu kilku metali. Ze względu na skład można podzielić amalgamaty na szlachetne i nieszlachetne. Do pierwszej grupy należą do niedawna stosowane amalgamaty srebrowo – cynowe tzw. konwencjonalne oraz wypierające je z użycia amalgamaty nowej generacji tzw. amalgamaty bez fazy gamma 2.
Opiłki zmieszane z płynną w temperaturze pokojowej rtęcią w stosunku wagowym 1:1 dają materiał stały. Dawniej stosowane było tzw. ręczne ucieranie amalgamatów, później wprowadzono mieszanie maszynowe. . W wyniku mieszania dochodzi do reakcji chemicznej, w której powstają tzw. fazy gamma 1 i gamma 2. To właśnie faza gamma 2 odpowiada za korozję amalgamatu, podczas której dochodzi do uwalniania jonów cyny i rtęci. Skutkiem tego procesu jest obniżenie twardości wypełnienia, złe przyleganie do ścian ubytku – w rezultacie próchnica wtórna. 

Amalgamaty non gamma 2. 
Wśród amalgamatów pozbawionych fazy gamma 2 wyróżniamy:

• amalgamaty wysokosrebrowe,
• amalgamaty niskosrebrowe,
• amalgamaty wysokomiedziowe.

Wszystkie one są pozbawione fazy gamma2 , która jest odpowiedzialna za korozję amalgamatu i w konsekwencji próchnicę wtórną. Są to nowoczesne , kapsułkowane amalgamaty gdzie są zachowane wszystkie proporcje między opiłkami metali i rtęcią.
Amalgamat mimo swoich dużych zalet, do których można zaliczyć dużą wytrzymałość mechaniczną, trwałość kształtu, długotrwałe działanie bakteriobójcze, względną odporność na wilgoć podczas zakładania wypełnienia oraz krótszy czas potrzebny na założenie w porównaniu z innymi materiałami, ma chyba największą wadę w porównaniu z innymi materiałami. Tą wadą jest niekosmetyczny wygląd dlatego stosowany jest obecnie tylko do wypełnień w zębach przedtrzonowych i trzonowych. Do innych wad należy zaliczyć : przewodnictwo cieplne, udział w procesach elektrogalwanicznych jamy ustnej oraz możliwość przebarwiania zębów. 

Kompozyty.
Kompozyty, czyli materiały złożone stosowane są w stomatologii od 30 lat. Przez cały ten okres dzięki rozwojowi chemii tworzyw sztucznych pojawiają się na rynku nowe coraz lepsze produkty. Materiały kompozytowe są utwardzane chemicznie (kompozyty chemoutwardzalne) lub światłem (kompozyty światłoutwardzalne). Materiały światłoutwardzalne charakteryzują się lepszym efektem kosmetycznym i trwałością w porównaniu z chemoutwardzalnymi oraz większą łatwoscią w ich zakładaniu. W związku z tym wypierają je z użycia. W odróżnieniu od amalgamatu kompozyty utrzymują się w ubytku nie tylko na drodze czysto mechanicznej. Do materiałów złożonych dołączone są tzw. systemy wiążące (bonding), które wytwarzają fizykochemiczne połączenie tkanek zęba z wypełnieniem. Poza tym do zalet kompozytów można zaliczyć : bardzo dobry efekt kosmetyczny – dzięki możliwości dobrania odpowiedniego koloru wypełnienia oraz odporność na zgniatanie. Natomiast do wad należy zaliczyć : skurcz polimeryzacyjny materiału, który powoduje czasem powstanie szczeliny między wypełnieniem a tkanką zęba, konieczność utrzymania suchości podczas zakładania wypełnienia oraz niestety krótszą (!) trwałość w porównaniu z amalgamatem. 

Cementy glass – jonomerowe.
Cementy glass – jonomerowe pojawiły się na rynku w 1976r. Cechą wyróżniającą cementy glass – jonomerowe spośród innych materiałów do wypełnień (kompozyty, amalgamaty) jest ich zdolność chemicznego wiązanie się z tkankami zęba. Glass – jonomery charakteryzują się również bardzo dobrą adhezją do kompozytów, amalgamatów i metali. Poza tym mają działanie przeciwpróchnicowe dzięki uwalnianiu fluoru , są kompatybilne z tkankami zęba , mają dobrą wytrzymałość mechaniczna oraz rozszerzalność i przewodnictwo cieplne zbliżone do tkanek zęba. Do wad glassjonomerów zaliczyć można: słabą polerowalność, wysoką ścieralność, niedoskonałość barwy, wrażliwość na wilgoć podczas zakładania materiału oraz długi czas wiązania (wyjątek cementy światłoutwardzalne). W związku z cechami glassjonomerów stosuje się je szczególnie u dzieci w zębach mlecznych gdzie sprawdzają się doskonale. 

Kompomery.
Kompomery to materiały powstałe z połączenia cementów szklano– jonomerycznych z kompozytami. Podobnie jak glass – jonomery uwalniają fluor, wykazują również bardzo dobrą adhezję do tkanek zęba, a dzięki dodatkowi żywicy charakteryzują się mniejszą ścieralnością i lepszą polerowalnością. Są jednak mniej wytrzymałe mechanicznie niż kompozyty, co ogranicza ich stosowanie do odbudowy kątów i brzegów siecznych oraz do wypełniania ubytków na powierzchniach żujących zębów stałych. Wyjątek stanowią zęby mleczne. 

Ormocery.
Ormocery to organicznie modyfikowane materiały ceramiczne. Matryca tych materiałów zbudowana jest na bazie ceramicznego polisiloksanu. Stosunkowo krótka obecność ormocerów na rynku sprawia, że są to materiały jeszcze słabo poznane. Wydaje się, że w przyszłości mogą stać się one alternatywą dla amalgamatów i kompozytów.
Ta krótka charakterystyka materiałów stosowanych w leczeniu próchnicy i wypełnianiu ubytków próchnicowych pozwoli Państwu na łatwiejsze podejmowanie decyzji co do wyboru „plomby”. 
 
Napisał: le. stomatolog Marek Gatz - Ilustrowany Kurier Polski 2003r.